فعالان مدنی گیلان در راه زندانی که «حداقل امکانات را هم ندارد»
دو روز پیش،۲۰ تیرماه، زهره دادرس، فعال مدنی
در گیلان، برای اجرای حکم زندان بازداشت شد. زهرا دادرس نیز که برای پیگیری
وضعیت او به اجرای احکام دادگستری مراجعه کرده بود، همراه خواهرش به زندان
لاکان رشت منتقل شد؛ زندانی که به‌توصیف خانم دادرس، در آن «صحبت از
حداقل‌ها نیست، بلکه یک چیزهایی اصلاً وجود ندارد».
۲۵ مرداد سال گذشته، ۱۲ فعال مدنی و مدافع
حقوق زنان در استان گیلان بازداشت شدند؛ بازداشتی که وزارت اطلاعات جمهوری
اسلامی از آن با عنوان «انهدام یک تیم تشکیلاتی اغتشاشگر» یاد کرد و
درنتیجهٔ آن، این فعالان مدنی نهایتاً «به‌خاطر یک گروه تلگرامی دوستانه»
جمعاً به تحمل بیش از ۶۰ سال حبس محکوم شدند.
پس از صدور رأی دادگاه در فروردین امسال،
فعالان حقوق زنان گیلان از برخوردهای خشونت‌آمیز در زمان بازداشت و دوران
بازجویی پرده برداشتند. به‌فاصلهٔ کوتاهی از افشای جزئیات بازداشت، دادگاه
تجدیدنظر استان گیلان حکم این فعالان مدنی را عیناً تأیید کرد و در روندی
کم‌سابقه در کمتر از یک ماه پرونده آنان به اجرای احکام دادگستری گیلان
ارجاع شد.
صبح روز چهارشنبه ۲۰ تیرماه همهٔ متهمان
پرونده، با تماس تلفنی از سوی اجرای احکام، جهت اجرای حکم احضار شدند. با
این حال، زهره دادرس، بدون اطلاع قبلی یا احضار، با یورش نیروهای امنیتی به
منزلش بازداشت و برای گذراندن ۹ سال و شش ماه حبس به زندان لاکان رشت
منتقل شد.
زهرا خواهرش با انتشار ویدئویی اعلام کرد
وزارت اطلاعات ادعا کرده که به‌خاطر «بیم فرار» خانم دادرس او را جلب کرده
است. زهرا دادرس نیز پس از بازداشت خواهرش به اجرای احکام مراجعه کرد و
همراه با زهره به زندان لاکان رشت منتقل شد.
دو خواهر با حدود ۱۶ سال محکومیت
زهره و زهرا دادرس در دوران بازداشت اولیه، به
دستور بازپرس پرونده، محسن سلطانی، اجازهٔ ملاقات با یکدیگر نداشتند و
مانند سایر دوستان خود نیز در زمان بازداشت با رفتار خشونت‌آمیز مواجه
شدند.
مأموران وزارت اطلاعات با سلاح «کلت» و
«کلاشینکف»، بامداد ۲۵ مرداد به منزل زهرا دادرس هجوم بردند. ضرب‌وشتم و
تهدید به شلیک از این بابت بود که نیروهای امنیتی از لحظات اولیهٔ بازداشت
رمز تلفن همراه او را می‌خواستند؛ اتفاق مشابهی که برای دیگر اعضای پرونده
هم رخ داد.
فرزندان نوجوان زهرا در پی هجوم خشونت‌بار به
خانه برای بازداشت مادرشان وحشت‌زده شدند. به‌گواهی خود بازداشت‌شدگان،
زهرا دادرس در دوران بازداشت شکنجه شد و او را بارها از صندلی پرت کردند تا
جایی که کبودی بر پای او پس از بازداشت هم مشهود بود.
بنا به روایت زهره که اولین نفری بود که در
این پرونده به زندان منتقل شد، خواهرش را در دوران بازداشت به دستگیری
فرزندانش تهدید می‌کردند. در جلسات بازجویی به زهرا دادرس گفته شد که
فرزندش را «می‌کنند توی گونی» و در موارد دیگر به او گفته شد که فرزندش
بازداشت شده و در اتاق دیگری به طور همزمان در حال بازجویی است.
اطلاع‌رسانی زهره در مورد خواهرش زهرا، هم در
گفت‌وگو با رسانه‌ها و هم در شبکه‌های اجتماعی، به‌طور مداوم صورت می‌گرفت.
او در گفت‌وگو با کانون زنان ایرانی دربارهٔ پروندهٔ خودش، از جزئیات
بازداشت زهرا و وضعیت ناگوار زندان لاکان پرده برداشت.
زهره در لحظهٔ حضور مأموران امنیتی به
خانه‌شان در مورد وضعیت سلامت مادر سالمند و حضور برادرزادهٔ خردسالش هشدار
داده‌بود، اما نیروهای امنیتی این هشدار را جدی نگرفتند که منجر به
وحشت‌زدگی مادر او و آن کودک شد. زهره نیز در لحظهٔ بازداشت با برخورد
خشونت‌آمیزی برای تحویل رمز تلفن همراهش مواجه شد.
زهره دادرس اکنون در حالی به زندان منتقل شده
که بالاترین میزان محکومیت را نسبت به سایر اعضای پرونده دارد. زهره و زهرا
دادرس در مجموع با حدود ۱۶ سال حکم حبس بیش از یک‌چهارم کل میزان محکومیت
فعالان گیلان را در پرونده دارند.
خشونت برای دریافت رمز تلفن همراه
از مجموع ۱۲ متهم پرونده، ۱۰ نفر از ایشان به
عضویت در گروه غیرقانونی و به‌واسطهٔ آن به شش سال و سه ماه حبس محکوم
شده‌اند. براساس گفتهٔ وکلای پرونده و اظهارات متهمان در گفت‌وگوهای متعدد
پس از آزادی موقت، این گروه در واقع یک «گروه تلگرامی» بوده است.
زهره دادرس که به ۹ سال و شش ماه حبس محکوم
شده، کسی است که این گروه را ساخته بود. بنا به گفتهٔ زهره در اینستاگرامش،
جلسهٔ محاکمه به نحوی برگزار شد که اکثر فعالان گیلان در انتظار حکم برائت
بودند. اما برخلاف انتظار بازداشت‌شدگان و نظر کارشناسی وکلا و ادعای
قاضی، یکی از سنگین‌ترین احکام سال‌های گذشته برای هر ۱۲ نفر صادر شد.
گروه تلگرامی یادشده که بنا به اظهارات فعالان
گیلان تنها یک گروه دوستانه بوده، تنها مصداق «گروه غیرقانونی» در رأی
دادگاه بوده است. نیروهای امنیتی در لحظهٔ بازداشت خشونت شدیدی برای دریافت
رمز تلفن متهمان اعمال کردند که رادیوفردا اولین بار جزئیات این رفتار
خشونت‌آمیز را منتشر کرد.
با این حال و به‌رغم این‌که جزئیات این
خشونت‌ها و شکنجه‌ها هنگام بازداشت و در دوران بازداشت را منابع دیگری هم
منتشر کردند، محسن سلطانی، بازپرس پرونده، نه‌تنها این موضوع را پیگیری
نکرد که فروغ سمیع‌نیا در مصاحبه با کانون زنان ایرانی گفت زمانی که از
برخورد خشونت‌آمیز زمان بازداشت و بازجویی به بازپرس پرونده شکایت کرده،
بازپرس پرونده به او گفته است «خودم گفتم».
در نهایت قاضی ایران‌عقیده، در دادگاه
تجدیدنظر گیلان، حکم فعالان گیلان را تنها یک روز پس از ارجاع به تجدیدنظر
عیناً تأیید کرد و سرانجام به دستور قاضی مشهدی، قاضی اجرای احکام دادگاه
رشت، همهٔ فعالان باید خود را ظرف چند روز آینده به زندان لاکان رشت معرفی
کنند؛ بیش از ۶۰ سال زندان به‌خاطر یک گروه تلگرامی.
زندان لاکان رشت چه وضعیتی دارد؟
آزادی متهمین پرونده فعالان گیلان در پاییز
گذشته منجر به توجه رسانه‌ها نسبت به زندان لاکان رشت شد؛ جایی که به‌گفتهٔ
زهره دادرس، «صحبت از حداقل‌ها نیست، در زندان لاکان یک چیزهایی اصلاً
وجود ندارد».
با وجود بودجهٔ قابل‌توجهی که در ایران به
سازمان زندان‌ها اختصاص داده شده، بیشتر زندان‌های کشور فاقد استانداردهای
موجود برای نگهداری از زندانیان هستند. براساس تحقیقات پایگاه داده‌های باز
ایران، علاوه بر سهم این سازمان از اعتبارات ملی، بیش از ۱۰ درصد اعتبارات
استانی نیز به سازمان زندان‌ها اختصاص می‌یابد. با این حال گزارش‌ها حاکی
از این است که زندان‌های واقع در استان‌های غیر از تهران در شرایط بدتری
هستند.
حضور فعالان گیلان در زندان لاکان تا امروز
منجر به انتشار گزارش‌های متعددی از این زندان شده است. به‌تازگی «شبکهٔ
شرق» با انتشار گزارشی با اشاره به گفته‌های زهره دادرس و فروغ سمیع‌نیا از
گستردگی بیماری‌های عفونی در بند نسوان لاکان رشت خبر داده است.
عدم دسترسی به امکانات بهداشتی، عدم رعایت اصل
تفکیک زندانیان براساس نوع جرائم، کیفیت بد غذا تا جایی که منجر به بیماری
بسیاری از زندانیان می‌شود، بخش کوچکی از مشکلات زندان لاکان رشت و
به‌ویژه بند زنان یا «بند نسوان» است.
زهره دادرس که سلسله‌روایت‌هایی پر از جزئیات
را از وضعیت زندان لاکان در صفحهٔ اینستاگرامش منتشر می‌کرد، ماه گذشته خبر
داد که به همراه فروغ سمیع‌نیا به سازمان زندان‌های استان گیلان مراجعه
کرده و خواستار بهبود وضعیت زندان شده‌اند. پیگیری‌های فعالان گیلان از
سازمان زندان‌های استان گیلان تا امروز منجر شده به این‌که دستور تحویل
ماشین لباس‌شویی، خشک‌کن و برخی وسایل ورزشی به زندان صادر شود.
وضعیت بند مردان لاکان رشت نیز بنا به
گزارش‌ها نگران‌کننده اعلام شده است. بند موسوم به «سگدونی» که هومن طاهری
در آن نگهداری می‌شد، همچون «بند نسوان» فاقد حداقل استانداردها است. عزیز
قاسم‌زاده که به‌تازگی از زندان لاکان رشت آزاد شده، بخش قابل‌توجهی از
دوران محکومیتش را در شرایط بسیار نامناسب در همین زندان سپری کرد.
وب‌سایت آسو، در گزارشی جامع در خصوص زندان
لاکان رشت، به نقل از یک زندانی زن، از وضعیت نامناسب کتابخانه و نبود
دسترسی به کتاب در زندان لاکان هم خبر داده است. با این حال، تعداد محدود
کتاب‌هایی نیز که در زندان وجود دارند، اهدایی هستند و در دوران اوج
اعتراضات پس از کشته شدن مهسا ژینا امینی به زندان اهدا شده‌اند.
به‌گفتهٔ یک زندانی سیاسی، شعار «زن زندگی آزادی» در حاشیهٔ بسیاری از این کتاب‌ها به چشم می‌خورد.
