شورای نگهبان قانون اساسی ایران، صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی را برای نامزدی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری تایید کرد؛ با وجود این‌که جلوی نامزدی او را برای انتخابات ریاست جمهوری به بهانه «کهولت سن» گرفته بود.

در سال‌های اخیر به دلیل نزدیکی میان هاشمی رفسنجانی و اصلاح‌طلبان و قرار گرفتن او در اردوگاه میانه‌روها، مشکلات میان او و نظام، افزایش یافته است.

در حالی که ایران برای انتخابات پارلمانی و مجلس خبرگان رهبری در روز ۲۶ فوریه آماده می‌شود، نام اکبر هاشمی رفسنجانی در رسانه‌ها و مناقشه‌های سیاسی، بسیار تکرار می‌شود. ستاره این رئیس جمهوری سابق ایران که در دوره ریاست‌جمهوری محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد افول کرده بود، اکنون بار دیگر می‌درخشد.

هاشمی رفسنجانی که به سن ۸۱ سالگی رسیده، اکنون بار دیگر وارد کارزار سیاسی جدیدی شده است. جایگاه اجتماعی او در میان میانه‌روها و اصلاح طلبان ایران در سال‌های اخیر توسعه یافته است. میانه‌روها هم در ایران، در سال ۲۰۱۳، جبهه خود را با حضور شخصیت‌های میانه‌ای از اصلاح طلبان و اصولگرایان تشکیل داده‌اند و حسن روحانی را به ریاست جمهوری رسانده‌اند.

رفسنجانی و مجلس خبرگان رهبری

سعید ابو طالب عضو سابق مجلس شورای اسلامی ایران در مصاحبه با روزنامه بریتانیایی گاردین، پیش بینی کرده است که رفسنجانی و همپیمانانش پیروز قاطع انتخابات مجلس خبرگان باشند. او در این باره گفته است: «نه تنها گمان می‌کنم که رفسنجانی و هم‌پیمانانش پیروز شوند بلکه احتمال دارد که او رئیس مجلس هم بشود».

ابوطالب معتقد است که رئیس آینده مجلس خبرگان، نقشی مهمی داشته باشد چرا که احتمال دارد این دور از مجلس خبرگان، وظیفه انتخاب جانشین علی خامنه‌ای رهبر کنونی جمهوری اسلامی ایران که ۷۶ ساله است و در سال ۲۰۱۴ تحت عمل جراحی سرطان پروستات قرار گرفت، بر عهده داشته باشد.

مساله به همینجا ختم نمی‌شود بلکه هوادارانش خود را برای ورود قوی با کارزار انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز آماده می‌نند.

اما شورای نگهبان قانون اساسی که وظیفه بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات را دارد، تا کنون بسیاری از نامزدهای اصلاح طلب و میانه‌رو را رد صلاحیت کرده است. اما با وجود موانع، صادق زیبا کلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنان معتقد است که فرصت در برابر میانه‌رو ها بزرگ است. او می‌افزاید که نامزدهای جریان میانه‌رو می‌توانند ۳۰ کرسی از ۲۸۸ کرسی پارلمان یا به عبارتی ۱۰درصد مجلس ایران را تصاحب کنند. به علاوه آن شورای نگهبان در حال بررسی اعتراض‌های بسیاری از رد صلاحیت شدگان است و ممکن است شماری را نیز تایید صلاحیت کند.

زیبا کلام می‌گوید: «هاشمی رفسنجانی و میانه روها، تمام تحولات از زمان تشکیل دولت جدید در سال ۲۰۱۳ به ویژه توافق هسته‌ای که به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک انجامید سود بردند از این رو شانس آن‌ها در انتخابات زیاد است».

سعید ابو طالب در این باره می‌گوید: «میانه‌روها نمی‌توانند اکثریت پارلمان را در دست بگیرند اما حضورشان بیشتر از پارلمان کنونی خواهد بود».

نقش هاشمی رفسنجانی در رهبری خامنه‌ای

محبوبیت هاشمی رفسنجانی در افکار عمومی پس از پایان دوره‌های ریاست‌جمهوری خاتمی و احمدی نژاد افزایش یافت. در دوره ریاست‌جمهوری این دو، هاشمی رفسنجانی در معرض انتقادهای پی در پی مسئولان دولتی قرار می‌گرفت. کاهش محبوبیت او به دوران ریاست‌جمهوری‌اش در سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷ باز می‌گردد.

پیش از آن‌که رئیس جمهوری شود، هاشمی رفسنجانی نقش برجسته‌ای در رسیدن خامنه‌ای به رهبری ایفا کرد. در سال ۱۹۸۹ هنگام که خمینی درگذشت، هاشمی رفسنجانی که رئیس پارلمان وقت بود، تاکید کرد که رهبر فقید ایران، خامنه‌ای را برای جانشینی خود ترجیح می‌داد. پس از آن‌که مجلس خبرگان رهبری، خامنه‌ای را به رهبری برگزید، هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری رسید.

تمرکز هاشمی رفسنجانی بر احیای اقتصاد فرسوده ایران بود که هشت سال جنگ با عراق، آن را فرسوده کرده بود. در دوره ریاست‌جمهوری او، درآمد ناخالص ملی به ۵.۳درصد رسید در حالی که در دوره ریاست‌جمهوری خامنه‌ای (۱۹۸۱-۱۹۸۹) ۱.۶درصد بود.

اما دوره ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی چیزی به اصلاحات سیاسی نیفزود و فضای سیاسی بسته ماند. برخی از منتقدان ترور شدند و گره امنیتی بر دانشگاه‌ها مستحکم‌تر شد.

رفسنجانی که در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش ۹۴درصد آرا را از آن خود کرده بود، در انتخابات دوره دوم ریاستش، ۶۳درصد آرا را به دست آورد.

در نیمه دوم دهه نود قرن گذشته در حالی که سخنان بر گرد اصلاحات و ضرورت تغییر بود، رفسنجانی موضعی محافظه‌کارانه گرفت. در سال ۱۹۹۷ هنگامی که محمد خاتمی، اکثریت مطلق آرای انتخابات ریاست‌جمهوری را از آن خود کرد، دولت رفسنجانی برای اصلاح‌طلبان، دولتی فاسد و مستبد به شمار می‌آمد. نقش نهادهای دولتی در قتل‌های زنجیره‌ای آن سال‌ها نیز باعث شد چهره رفسنجانی، لکه دارتر از گذشته شود.
در سال ۲۰۰۰، رفسنجانی به سختی توانست در انتخابات پارلمانی پیروز شود او اما استعفا داد. در آن هنگام اصلاح‌طلبان اکثریت مجلس شورای اسلامی را در دست داشتند در حالی که کارگزاران، حزب حامی رفسنجانی، تنها ۴۰ کرسی را از آن خود کرده بود.

متهم شدن به فساد

در سال ۲۰۰۵ هنگامی که هاشمی رفسنجانی برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شد، در مقابل محمود احمدی نژاد شهردار محافظه‌کار تهران شکست خود. احمدی نژاد هاشمی رفسنجانی را به فساد متهم کرد. در طول دوره ریاست‌جمهوری احمدی نژاد، اتهام‌های دولتی رفسنجانی و خانواده‌اش را دنبال می‌کرد؛ از رشوه خواری گرفته تا درآمد غیر مشروع از تجارت نفت. در پی آن بود که رفسنجانی، این سیاستمدار برجسته از زمان پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹، وارد دوره‌ای از انزوا شد.

اما سال ۲۰۰۹، سال انعطاف بزرگی برای رفسنجانی بود. در اعتراض‌های گسترده علیه نتایج اعلام شده انتخابات ریاست‌جمهوری، هاشمی رفسنجانی از راه انتقاد از دولت محمود احمدی‌نژاد، توانست نظر تظاهر کنندگان را به خود جلب کند.

۱۷ ژوئیه ۲۰۰۹ هاشمی رفسنجانی در خطبه نماز جمعه، از عملکرد نظام در برخورد با معترضان انتقاد کرد و خواستار آزادی زندانیان سیاسی شد.

این آخرین نماز جمعه هاشمی رفسنجانی شد. حملت به او و خانواده‌اش به ویژه دخترش فائزه و پسرش محسن اوج گرفت. مهدی هاشمی رفسنجانی هم در سال ۲۰۱۲ بازداشت و به فساد مالی و همچنین دست داشتن در اعتراض‌های سال ۲۰۰۹ محکوم شد و او هم‌اکنون در حال سپری کردن محکومیت ۱۰ سال حبس خود است.

پس از حوادث سال ۲۰۰۹ حضور رفسنجانی در صحنه سیاسی کاهش یافت، در مارس ۲۰۱۱ از ریاست مجلس خبرگان کنار گرفت و در سال ۲۰۱۳، جلوی نامزدی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری به دلیل کهولت سن گرفته شد.

حرکت در مسیر میانه‌روی

اما پس از رسیدن حسن روحانی به ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳، حضور هاشمی رفسنجانی در صحنه سیاسی از سر گرفته شد. او از بسیاری از نظرات گذشته خود عقب نشینی کرده است. سعید ابوطالب می‌گوید: «به نظر می‌رسد که هاشمی رفسنجانی میانه‌روتر از گذشته شده است. اکنون محافظه‌کاران میانه رو و اصلاح‌طلبان از او حمایت می‌کنند».

در حالی که رفسنجانی زمانی خواستار اخراج دانشجویان معترض از دانشگاه‌ها شده بود، او اکنون دعوت به فضای باز سیاسی می‌کند. او که پیشتر با آشتی با ایالات متحده آمریکا مخالفت کرده بود، در سال ۲۰۱۲ از مذاکرات با واشینگتن بر سر برنامه اتمی ایران استقبال کرد و گفت که ایران نمی‌تواند منزوی بماند.

رفسنجانی که در سال‌های قبل از سیاست اجباری شدن حجاب حمایت می‌کرد، اکنون می‌گوید که حکومت نمی‌تواند در پوشش مردم مداخله کند.
البته هاشمی رفسنجانی تنها سیاستمدار ایرانی نیست که تغییر کرده است.

به هر حال از زمان ریاست‌جمهوری احمدی نژاد، اصلاح طلبان به هاشمی رفسنجانی نزدیک شده‌اند و اکنون ائتلافی غیر رسمی را تشکیل می‌دهند.