آثار بی‌همتای ٩ هزار سال تمدن ایرانی در بُن آلمان + عکس

بُن، پایتخت پیشین آلمان این روزها شاهد برگزاری دو نمایشگاه همزمان پیرامون گنج‌های سربرآورده از حفاری‌ها و معماری باغ‌های ایرانی از آغاز تا دوران هخامنشی است. این دو نمایشگاه که با همکاری "سالن هنر فدرال" آلمان، موزه ملی و سازمان میراث فرهنگی ایران برپا شده، عنوان‌های "ایران، فرهنگ‌های میان آب و کویر" و "باغ ایرانی، تصوری از بهشت" را بر پیشانی دارند. جواد طالعی، همکار رادیو فرانسه از این نمایشگاه بازدید کرده است.

در هوای معتدل بهاری، در محوطه بزرگ میان موزه هنرهای معاصر و سالن هنر فدرال شهر "بُن"، علاقمندان به تمدن کهن ایران زمین، می توانند در باغ زیبائی که با الگوبرداری از باغ های دوران هخامنشی بازسازی شده‌اند، به تفرج بپردازند و یا بر تخت‌هائی که به سبک کهن ایرانی تزئین شده اند خستگی در کنند.

پس از تفرج در باغ کوچکی که فواره‌ای در میان آب‌نمای فیروزه‌ای آن هوا را تلطیف می کند و دیوارهای بلند سیمانی آن به رنگ گِل رس دیوارهای خشتی ایرانی را تداعی می کند، بازدیدکنندگان آلمانی در حالی که لبخندی رضایت‌آمیز بر لب دارند، وارد جهانی می شوند که شاید برای بسیاری از خود ایرانیان نیز ناشناخته باشد.

قطعه‌های بی شمار ظروف، پیکره‌ها، تزئینات، کتیبه‌های گلی، سرامیک، مفرغی، برنجی و طلائی متعلق به ٧هزار تا ٣ هزار سال پیش از میلاد مسیح، در ویترین‌هائی که با ظرافت چیدمان و نورپردازی شده اند، نگاه ها را میخکوب می‌کنند. اما در مواردی هم برپاکنندگان نمایشگاه در نورپردازی‌ها ناموفق بوده‌اند.

آشنائی با تاریخچه و خاستگاه این آثار کهن، با استفاده از گوشی‌هائی که به چهار زبان فارسی، آلمانی، انگلیسی و فرانسوی، درباره یکایک آن‌ها توضیح می دهند، برای همگان ساده شده است.

آثاری که تاکنون دیده نشده‌اند
برخی از آثار، تاکنون در ایران به معرض تماشای همگان قرار نگرفته‌اند و برای نخستین بار است که علنی می‌شوند؛ این‌ها آثاری هستند که از حفاری‌های "چغازنبیل"، "حسنلو"، "شهر سوخته" و چند منطقه دیگر ایران کشف شده اند.

در کنار ظروف و تزئیناتی که نقش انسان‌ها و حیوانات با تنوع بسیار روی آن‌ها حکاکی یا نقاشی شده است، ابزارهای فلزی شکار و کشاورزی و جنگ نیز نگاه‌ها را به خود جلب می کنند، اما بیشترین ظرافت ها را در ظروف و طراحی پرتنوع آن‌ها می‌توان پی گرفت.

در این نمایشگاه، همچنین گردن‌آویزها، دستبندها و انگشترهای طلائی بسیار گرانبهائی به معرض تماشا گذاشته شده که در حفاری قبرهای دو شاهزاده خانم عهد باستان کشف شده است. این مجموعه را ظروف طلای بی‌همتائی تکمیل می‌کنند که بر روی آن‌ها صحنه‌های نبرد انسان‌ها حکاکی شده است.

فیلم‌هائی از زیبائی‌های کهن ایران
آنچه نمایشگاه "فرهنگ میان آب و کویر" و "باغ ایرانی، تصوری از بهشت" را جذاب و به یادماندنی می‌کند، جنبه‌های آموزشی موفق آن است. در یکی از سالن‌ها، فیلم مستند بسیار خوش‌ساختی بینندگان را با شبکه قنات‌های ایران و نقشی که آن‌ها در آبیاری و تأمین آب آشامیدنی سالم داشته‌اند آشنا می کند. در اینجا است که در می یابیم ایران در گذشته دارای ٤٠ هزار رشته قنات بوده و در حال حاضر تنها حدود ٢٨ هزار رشته از آن‌ها باقی مانده که البته بسیاری از آن‌ها نیز دیگر مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرند.

در سالنی دیگر شاهد نمایش فیلمی درباره "بیستون" هستیم، با توضیحات کاملی درباره لوح های سنگی آن که به ٣ زبان آرامی، بابلی و فارسی کهن، اما به خط میخی حکاکی شده اند؛ این فیلم را توضیحاتی علمی همراهی می کند.
فیلمی دیگر، معماری باغ های کهن ایرانی را در یزد و اصفهان دوران شاه عباس صفوی توضیح می دهد و با استفاده از فن‌آوری‌های جدید، آن ها را به گونه ای بازسازی می کند که میل گردش در آن ها را در تماشاگر برمی‌انگیزد. در این فیلم، همچنین تصاویری از "٣٣ پل" اصفهان بر زاینده‌رودی دیده می شود که پر آب و پرخروش است و هیچ شباهتی به زاینده رود تشنه‌کام امروز ندارد.

هر هفته چند سخنرانی
در یکی دیگر از سالن ها نیز با حضور صدها شنونده علاقمند آلمانی، سخنرانی‌هائی همراه با پخش فیلم و اسلاید ایراد می شود که به آگاهی بیشتر شنوندگان با تمدن کهن ایرانی کمک می کند؛ این سخنرانی‌ها قرار است هر هفته دست‌کم دوبار تا پایان نمایشگاه تکرار شوند.

با توجه به این برنامه‌ها می توان گفت که نمایشگاه بُن، به خوبی از عهده نمایش جنبه های گوناگون فرهنگ باستانی ایران و عظمت و ظرافت اعجاب‌انگیز هنر و معماری در آن دوران برآمده و میعادگاه مناسبی برای دانشجویان رشته‌های باستانشاسی، زبان شناسی تطبیقی، شرق شناسی و ایران شناسی نیز هست.

نمایشگاه "ایران، فرهنگ هائی میان آب و کویر" از روز ١٣ آوریل امسال آغاز به کار کرده و تا ١۵ اوت ادامه خواهد یافت. باغ ایرانی اما تا ١۵ اکتبر امسال به روی علاقمندان گشوده است و در این تاریخ متأسفانه برای همیشه برچیده می‌شود.

جبران یک فرصت از دست رفته؟
هر دو نمایشگاه با همکاری موزه ملی، سازمان میراث فرهنگی و نهاد ریاست جمهوری ایران و دولت آلمان، برپا شده است. دولت آلمان متعهد شده که در صورت صدمه دیدن هریک از آثار گرانبهای انتقال یافته به این نمایشگاه، جبران خسارت کند. ارزش مادی آثار ارائه شده در نمایشگاه صدها میلیون یورو است.

مسئول آلمانی باغ ایرانی می گوید: «به رغم بحران‌های سیاسی موجود، ایران و آلمان مناسبات فرهنگی خوبی دارند و تشکیل این نمایشگاه‌ها، قدمی است در مسیر تقویت و گسترش این مناسبات».

فرانک والتر اشتاین مایر، رئیس جمهور فعلی آلمان، زمانی که مسئولیت وزارت خارجه آلمان را به عهده داشت توانسته بود زمینه های نمایش ده‌ها تابلوی گرانقیمت و اصیل موزه هنرهای معاصر ایران در برلین را فراهم کند. این تابلوها در شمار آثاری بودند که فرح پهلوی همسر آخرین پادشاه ایران، برای موزه هنرهای معاصر خریده بود و اکنون صدها میلیون یورو ارزش دارند.
اما برگزاری نمایشگاه برلین بدون آن که دلیل آن برملا شود منتقی شد. به نظر می رسد دولت‌های ایران و آلمان خواسته‌اند با برپائی نمایشگاهی از تمدن کهن ایرانی، آن عقب نشینی را جبران کنند.